مقالات
دمپر چیست و انواع آن
مرداد
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع، اتاق یا فضایی بدون استفاده می‌باشد اما همچنان هوای تولید شده در فضای بدون استفاده جریان می‌یابد. برای رفع این مشکل در سیستم‌های تهویه مطبوع از قابلیتی با نام دمپر استفاده شده است که با بستن دریچه در فضای بدون استفاده جریان هوا را کنترل می‌نماید. در این مقاله قصد داریم طرز کار damper را بررسی نماییم.
دمپر چیست؟
دمپر یک دریچه، صفحه فلزی یا شیر کنترلی می‌باشد که وظیفه باز و بسته کردن دریچه یا تنظیم و کنترل جریان هوا در داخل کانال، هواساز (پنل داخلی)، دودکش، BOX VAV و دیگر تجهیزات مشابه را برعهده دارد. همچنین از damper می‌توان برای قطع سیستم تهویه مرکزی سرمایشی یا گرمایشی در اتاق بلا استفاده یا تنظیم و کنترل درجه حرارت و کنترل هوا از فضایی به فضای دیگر استفاده کرد.
عملکرد دمپر
Damperها به دو صورت دستی و خودکار می‌توانند فعالیت کنند.
damperهای دستی:
دمپرهای دستی توسط دسته‌ای که در بیرون از کانال قرار دارد، می‌چرخند و برای موازنه هوا و انجام تنظیمات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دمپرهای اتوماتیک (خودکار)
damperهای خودکار متشکل از تعدادی پره می‌باشند که توسط اهرم یا اینگیج به یکدیگر متصل شده‌اند و در یک کانال یا دریچه قرار می‌گیرند. محور خروجی از موتور دمپر به یکی از پره‌ها متصل شده و تمام پره‌ها را به موقعیت مورد نظر می‌رساند. این پره‌ها زمانی که در حالت عمود بر جریان هوا قرار گیرند مانع عبور هوا از دریچه یا کانال می‌شوند.
این نوع دمپر برای تنظیم مقادیر ثابت مورد استفاده قرار می گیرد و توسط موتورهای الکتریکی یا پنوماتیکی عمل می‌کند که با استفاده از ترموستات یا سیستم اتوماسیون ساختمان کنترل می‌شوند.
موارد کاربرد دمپرهای اتوماتیک
این نوع دمپر اتوماتیک را می‌توان برای کاربردهای گوناگونی در سیستم‌های هوارسان بکار برد. همچنین در کانال هوای برگشت مورد استفاده می‌باشد و هوای برگشت را با مقداری هوای تازه مخلوط می‌نماید. عموما damper هوای تازه و برگشت توسط damper هوای تخلیه به صورت متقابل کار می‌کنند.
موتور یا محرک damper چیست؟
موتور یا محرک دمپر، موتوری است که روی این قطعه قرار می‌گیرد و وظیفه دمپر را به صورت اتوماتیک انجام می‌دهد. همچنین امکان تنظیم damper به میزان دلخواه را برای کاربر فراهم می‌سازد.
انواع موتورهای دمپر
موتورهای damper در دو مدل:
- نیومتیک (فنر برگشت دار)
- الکتریک ( بدون فنر برگشت)
به بازار عرضه می‌شوند و هر دو مدل در دو نوع قطع و وصل و تدریجی تولید شده و جریان هوا را کنترل می‌نماید. هر دو مدل موتور دارای گشتاور مخصوصی می‌باشد که متناسب با نوع damper مورد استفاده قرار می‌گیرد. عمده استفاده این موتورها در دمپرهای بی کانال (مورد استفاده در کولر گازی و اسپلیت)، دمپرهای ورودی و برگشت هواساز (داکت اسپلیت ها)، قطع/وصل و کنترل آب و سیال در صنابع مختلف آب و فاضلاب، صنایع غذایی و دیگر صنایع می‌باشد.
موتور damper مدل فنر برگشت دار (نومتیک) با استفاده از فشار هوا به حرکت در می‌آید و با استفاده از فنر، damper را در موقعیت انتهایی و ابتدایی نگه دارد که موقعیت عادی نامیده می‌شود.
ویژگی های جریان در damper
نوع دیگر دسته بندی دمپرها به صورت دمپر با تیغه‌های موازی و دمپر با تیغه‌های متقابل می‌باشد. damper در نوع تیغه موازی، تیغه‌ها در یک جهت حرکت می‌کنند. اما در نوع تیغه‌های متقابل، تیغه‌ها در جهات مخالف یکدیگر حرکت می‌کنند. عموما دمپرهای اتوماتیک از تیغه متقابل استفاده می‌کنند اما تیغه موازی مشخصات جریانی بهتری دارد.
مشخصات جریان بیانگر میزان دبی هوای عبور داده شده از damper در حالت کاملا بسته تا کاملا باز می‌باشد. در شرایط مطلوب damper در حالت 301 درجه بسته بوده و تنها 30 درصد هوا را از خود عبور می‌دهد. اما تیغه‌های متقابل اینگونه عمل نمی‌کنند. در صورتی که عملکرد تیغه‌های موازی به این شرایط مطلوب نزدیکتر است.
انواع دمپر
دمپرها از نظر عملکرد شباهت زیادی به یکدیگر دارند اما برای هر کاربردی نوع خاصی از آنها مورداستفاده قرار می‌گیرد و در محیط تهویه مناسب، ایمنی و راندمان مناسب در فضا ایجاد می‌کند.
دمپر کانالی
دمپرهای کانالی که با عنوان damperهای کنترل حجمی (VCD) نیز شناخته می‌شوند نوع خاصی از damperها هستند و عموما برای کنترل جریان هوا در یک سیستم سرمایشی و گرمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. damper کانالی بکار رفته در سیستم‌های تهویه مطبوع خاگی نظیر کولر گازی و اسپلیت عموما با برق کار می‌کنند. در تاسیسات تجاری این نوع damper بجای برق با خلاء یا هوای فشرده کار می‌کند. در هر دو مورد موتور با استفاده از یک کوپل مکانیکی به damper متصل می گردد.
مزایا و معایب دمپر کانالی
از مزایای این نوع کانالی می‌توان به هزینه مقرون به صرفه و مصرف برق کم اشاره کرد.
از معایب این نوع damper می‌توان به این مورد اشاره کرد که دمپرهای کانالی 100 درصد قابل اعتماد نمی‌باشند. اکثر دمپرهای اتوماتیک که با استفاده از موتور االکتریکی کار می‌کنند، قادر نیستند در حالت‌هایی که با مشکل روبه رو می‌شوند به شرایط ایمن بروند.
طراحی‌های گوناگون دمپرهای کانالی
1.در این طراحی، موتور سنکرون کوچک با سوئیچ چرخشی ترکیب می‌شود و قابلیت قطع موتور در دو نقطه توقف یعنی “دمپر باز” یا “دمپر بسته” را دارد.
- طراحی دیگر از یک فنر برگشت و یک موتور سنکرون استفاده می‌کند. در این حالت دمپر بوسیله نیروی فنر با و توسط نیرو موتور بسته می‌شود.
3.در این طراحی دمپر کانالی از یک فنر کشی و موتور سقفی استفاده می‌شود. در این طراحی نیرو الکتریکی حذف و damper مجددا باز می‌شود. از آنجای که این نوع damper در صورت خرابی در شرایط امن قرار می‌گیرد بسیار مفید و کاربردی می‌باشد.
- در این طراحی برای فعال کردن پنوماتیکی دمپر کانالی، فشار با استفاده از ترموستات تغییر داده می‌شود و باعث ایجاد بار در دیافراگم لاستیکی فنری شده و به این ترتیب damper به کار می‌افتد.
بالانس danper
این نوع که با عنوان دمپر بادی نیز شناخته می‌شود و در پشت فن هواکش تعبیه شده است. با روشن شدن فن، پره‌ها برای انتقال هوا به بیرون، باز می‌شوند و با خاموش شدن فن، پره‌ها روی هم قرار گرفته و بسته می‌شوند. پره‌های این نوع damper به دلیل اینکه باید سبک باشند، از جنس آلومینیوم می‌باشند.
فایر دمپر
با وجود این نوع damper از عبور آتش و دود از طرق مسیر کانال هوا به مناطق دیگر جلوگیری می‌شود ،از این رو نوعی دمپر ضد خریق یا ضد انفجار محسوب می‌شود. در این نوع پره‌ها از طریق فیوز کنترل می‌شوند و از آلیاژ خاصی ساخته شده اند. از این نوع دمپر در پالایشگاه‌ها، کارخانجات و هر محلی که امکان آتش سوزی وجود دارد استفاده می‌شود.
damper جریان معکوس
در این نوع تیغه‌ها به صورت یکی در میان و در جهت مخالف یکدیگر می‌باشند. در این نوع دمپر تنظیم هوا در یک جهت انجام می‌شود برای مثال تنها برای ورود و خروج هوا در یک ساختمان استفاده می‌شود.
